Ana səhifə / DİM üzrə milli səviyyədə irəliləyişin monitorinq və qiymətləndirilməsi
load more load more

DİM üzrə milli səviyyədə irəliləyişin monitorinq və qiymətləndirilməsi

Məqsəd 3 . Yaşından asılı olmayaraq hamının sağlam yaşayış tərzini təmin etmək və rifah halını yaxşılaşdırmaq
3.1.1 Ana ölümü səviyyəsi, hər 100000 diri doğulana

image-311-ana-olumu-seviyyesi-her-100000-diri-dogulana
2010-cu illə müqayisədə 2022-ci ildə ölkə üzrə ana ölümü səviyyəsi 1,0 bənd azalaraq 14,7-də qərarlaşmışdır. Baxılan dövrdə hamiləlik, doğuş və zahılıq dövründə ölən anaların sayı 26 nəfərdən 18 nəfərə düşmüşdür. İqtisadi rayonlar üzrə bölgüdə 2022-ci il üzrə ana ölümü hallarnın sayı Bakı şəhərində 2, Dağlıq Şirvan iqtisadi rayonunda 1, Gəncə-Daşkəsən iqtisadi rayonunda 1, Qarabağ iqtisadi rayonunda 2, Qazax-Tovuz iqtisadi rayonunda 2, Quba-Xaçmaz iqtisadi rayonunda 2, Lənkəran-Astara iqtisadi rayonunda 3, Mərkəzi Aran iqtisadi rayonunda 3, Mil-Muğan iqtisadi rayonunda 1, Şəki-Zaqatala iqtisadi rayonunda 1 olaraq qeydə alınmışdır. Naxçıvan Muxtar Respublikasında, Abşeron-Xızı, Şərqi Zəngəzur, Şirvan-Salyan iqtisadi rayonlarında isə ana ölümü hallarına rast gəlinməmişdir.


Ana ölümü səviyyəsi 2010-cu illə müqayisədə 2022-ci ildə kənd yerləri üzrə 9,5-dən 19,0-dək yüksəlmiş, şəhər yerləri üzrə isə 22,0-dən 10,1-dək enmişdir. 2022-ci ildə ana ölümü hallarının sayı şəhər yerləri üzrə 6, kənd yerləri üzrə isə 12 təşkil etmişdir.
3.1.2 İxtisaslı səhiyyə işçiləri tərəfindən qəbul edilmiş doğuşların xüsusi çəkisi, faizlə

image-312-ixtisasli-sehiyye-ischileri-terefinden-qebul-edilmis-doguslarin-xususi-chekisi-faizle

Ölkə üzrə hamiləlik, eləcə də doğum zamanı və doğuşdan sonrakı dövrdə qadınlara zəruri nəzarətin həyata keçirilməsi, xidmət göstərilməsi, məsləhətlərin verilməsi, doğuşun müstəqil qəbul edilməsi və yeni doğulanlara qulluq sahəsində ixtisaslı səhiyyə işçilərinin iştirak etdiyi doğuşların xüsusi çəkisi 2010-cu ildəki 99,6 faizdən 2019-cu ildə 99,9 faizədək yüksəlmişdir.


3.2.1 Beş yaşadək uşaqlar arasında ölüm səviyyəsi

image-321-bes-yasadek-usaqlar-arasinda-olum-seviyyesi

Beş yaşadək uşaqlar arasında ölüm səviyyəsi 2010-cu ildəki 14,2-dən (bundan oğlan uşaqları üzrə 14,6, qız uşaqları üzrə 13,7) 2019-cu ildə 13,0-dək (bundan oğlan uşaqları üzrə 14,8, qız uşaqları üzrə 10,9) enmişdir.

Beş yaşadək ölən uşaqların sayı 2018-ci illə müqayisədə 2019-cu ildə 10 nəfər artaraq 1835 nəfər olmuşdur ki, bundan da oğlan uşaqlarının sayı 1113, qız uşaqlarının sayı isə 722 nəfər təşkil etmişdir. Bu da il ərzində beş yaşadək uşaqlar arasında ölüm hallarının sayının oğlan uşaqlarına nisbətən qız uşaqlarında 35,1 faiz az olduğunu göstərir.

Yaş qrupları üzrə bölgüyə gəldikdə bir yaşadək ölən körpələrin sayı ötən illə müqayisədə 2019-cu ildə 10 nəfər artaraq 1557 nəfər, bir yaşdan beş yaşadək ölən uşaqların sayı isə dəyişməyərək 278 nəfər təşkil etmişdir.

3.2.2 Neonatal ölüm səviyyəsi

image-322-neonatal-olum-seviyyesi
2010-2019-cu illərdə ölkədə neonatal ölüm səviyyəsi artım və azalma istiqamətində dəyişkən meyilli olmuş, göstərici 2010-cu illə müqayisədə 2019-cu ildə 0,3 bənd artaraq 6,9 təşkil etmişdir.
   Həyatın ilk 7 günü ərzində baş verən erkən neonatal ölüm səviyyəsi qızlar üzrə 4,9-dan 3,8-dək enmiş, oğlanlar üzrə isə 6,7-dən 6,8-dək yüksəlmişdir. Nəticədə bu göstərici 5,9-dan 5,4-dək enmişdir.
   Bundan fərqli olaraq baxılan dövr ərzində gec neonatal ölüm səviyyəsi ümumilikdə 0,7-dən 1,5-dək artmışdır. Belə ki, qızlar üzrə 0,8-dən 1,4-dək, oğlanlar üzrə 0,7-dən 1,5-dək yüksəlmişdir.



   Baxılan dövr ərzində neonatal ölüm səviyyəsi cins üzrə bölgüdə o ğlanlar üzrə 7,4-dən 8,3-dək yüksəlmiş, qızlar üzrə isə 5,7-dən 5,2-dək enmişdir. Lakin buna baxmayaraq, dinamikanın hər bir səviyyəsində oğlanlar üzrə ölüm səviyyəsi qızlar üzrə ölüm səviyyəsindən daha çox olmuşdur.


3.3.1 Hər 1000 nəfər yoluxmamış əhaliyə düşən İnsanın İmmunçatışmazlığı Virusuna (İİV) yeni yoluxmuşların sayı, cins üzrə bölgüdə

image-331-her-1000-nefer-yoluxmamis-ehaliye-dusen-insanin-immunchatismazligi virusuna-iiv-yeni-yoluxmusla
2010-cu illə müqayisədə ölkə əhalisinin hər 1000 nəfərinə İnsanın İmmunçatışmazlığı Virusuna (İİV) yeni yoluxanların sayı 2019-cu ildə 0,02 bənd artaraq 0,07 olmuşdur ki, bunlardan da kişilər 0,09, qadınlar isə 0,05 təşkil etmişdir.
 2019-cu ildə İİV-in törətdiyi xəstəliklə ilk dəfə qeydiyyata alınmış xəstələrin sayı 447 kişi, 239 qadın olmaqla ümumilikdə 686 nəfər təşkil etmişdir. 
Həmin ilin sonuna müalicə-profilaktika müəssisələrində İİV-in törətdiyi xəstəliklə qeydiyyatda olanların ümumi sayı 2010-cu illə müqayisədə 5225 nəfər artaraq 7846 nəfər, onlardan Qazanılmış İmmunçatışmazlığı Sindromu (QİÇS) ilə qeydiyyatda olanlar isə 1686 nəfər artaraq 2377 nəfər təşkil etmişdir.
2019-cu ildə əhalinin hər 1000 nəfərinə görə ilk dəfə qeydə alınmış xəstələr daha çox 15-49 yaş qrupunda 0,110, ən az isə 0-14 yaş qrupunda 0,003 olaraq qeydə alınmışdır. İİV-in törətdiyi xəstəliklə ilk dəfə qeydiyyata alınmış xəstələrin sayı mütləq ifadədə 0-14 yaş qrupunda 7, 15-29 yaş qrupunda 176, 15-49 yaş qrupunda 560, 50 və yuxarı yaşda isə 119 nəfər təşkil etmişdir.
3.3.2 Vərəmə yoluxma halları, əhalinin hər 100000 nəfərinə

image-332-vereme-yoluxma-hallari-ehalinin-her-100000-neferine

2010-2019-cu illərdə əhalinin hər 100000 nəfərinə vərəmə yoluxma halları 17,2 bənd azalaraq 36,5 təşkil etmişdir. Göstərici 2010-cu illə müqayisədə 2019-cu ildə kişilər üzrə 31,0 bənd azalaraq 48,8, qadınlar üzrə isə 4,0 bənd azalaraq 24,2 olmuşdur.

Əhalinin cins üzrə aktiv vərəmlə xəstələnməsinə dair statistika göstərir ki, 2019-cu ildə ilk dəfə qoyulmuş diaqnozla qeydə alınmış 3613 xəstənin 2415 nəfəri və ya 66,8 faizi kişi, 1198 nəfəri və ya 33,2 faizi qadın olmuşdur. Yaş qrupu üzrə bölgüyə gəldikdə isə 2450 nəfər olmaqla ən çox 15-49 yaşda olan şəxslər, 179 nəfər olmaqla ən az 0-14 yaşda olan şəxslər qeydə alınmışdır.

Yaşayış yeri üzrə bölgüyə nəzər salsaq görərik ki, vərəmə yeni yoluxanların 27,8 faizi şəhər yerlərinin, 72,2 faizi isə kənd yerlərinin payına düşür.
3.3.3 Malyariyaya yoluxma halları, əhalinin hər 1000 nəfərinə

image-333-malyariyaya-yoluxma-hallari-ehalinin-her-1000-neferine
      2010-2012-ci illər ərzində əhalinin hər 1000 nəfərinə malyariyaya yoluxma halları kişilər üzrə 0,0056-dan 0,0004-ə, qadınlar üzrə 0,0060-dan 0,0002-ə, ümumilikdə isə 0,0100-dan 0,0003-dək azalmışdır. Ölkə üzrə malyariyaya yeni yoluxanların sayı 2010-cu ildəki 52 nəfərdən (bunlardan kişilər 25, qadınlar 27 nəfər) 2012-ci ildə 3 nəfərə (bunlardan kişilər 2, qadınlar 1 nəfər) düşmüşdür. 2013-cü ildən etibarən isə malyariyaya yoluxma halları qeydə alınmamışdır. 
     Göstərici 2010-2012-ci illərdə şəhər yerləri üzrə 0,0010-dən 0,0002-yə, kənd yerləri üzrə isə 0,0100-dən 0,0005-dək enmişdir. Həmin illər ərzində bu göstərici şəhər yerləri üzrə 6 nəfərdən 1 nəfərə, kənd yerləri üzrə isə 46 nəfərdən 2 nəfərə düşmüşdür.
3.3.4 Hepatit B virusuna yoluxma halları, əhalinin hər 100000 nəfərinə

image-334-hepatit-b-virusuna-yoluxma-hallari-ehalinin-her-100000-neferine
2010-2019-cu illərdə əhalinin hər 100000 nəfərinə hepatit B virusuna yoluxma halları azalaraq kişilər üzrə 2,3, qadınlar üzrə isə 0,8 olmaqla ümumilikdə 1,6 təşkil etmişdir. Ötən illə müqayisədə 2019-cu ildə hepatit B virusuna yeni yoluxanların sayı mütləq ifadədə kişilər üzrə 49,4 faiz artaraq 115 nəfər, qadınlar üzrə 32,8 faiz azalaraq 41 nəfər, ümumilikdə isə 13,0 faiz artaraq 156 nəfər olmuşdur. Baxılan dövr ərzində göstərici şəhər yerləri üzrə 3,9 bənd azalaraq 1,9-a, kənd yerləri üzrə isə 1,0 bənd azalaraq 1,2-ə enmişdir. 2019-cu ildə hepatit B virusuna yeni yoluxanların sayı şəhər yerlərində 100, kənd yerlərində isə 56 nəfər təşkil etmişdir.


3.4.1 Ürək-damar xəstəliyi, xərçəng, şəkərli diabet və ya tənəffüs yollarının xroniki xəstəliklərindən ölüm səviyyəsi, əhalinin hər 100000 nəfərinə, cins üzrə bölgüdə

image-341-urek-damar-xesteliyi-xercheng-sekerli-diabet-ve-ya-teneffus-yollarinin-xroniki-xesteliklerinden-
2010-cu illə müqayisədə 2019-cu ildə ürək-damar xəstəliyi, xərçəng, şəkərli diabet və ya tənəffüs yollarının xroniki xəstəliklərindən ölüm səviyyəsi 28,1 bənd azalaraq əhalinin hər 100000 nəfərinə 477,2-dən 449,1-dək enmişdir. Baxılan dövr ərzində göstərici kişilər üzrə 25,2 bənd azalaraq 487,2-dən 462,0-ya, qadınlar üzrə 30,6 bənd azalaraq 467,0-dan 436,4-ya düşmüşdür. Xəstəliklərin növləri baxımından baxılan dövr ərzində ölüm səviyyəsi ürək-damar xəstəliklərindən 36,6, tənəffüs yollarının xroniki xəstəliklərindən 7,9 bənd azalmış, xərçəngdən 14,7, şəkərli diabetdən isə 1,7 bənd artmışdır. Müşahidələr göstərir ki, qeyd olunan xəstəliklər səbəbindən ən çox ölüm halları ürəkdamar xəstəliklərində, ən az isə diabet xəstəliyində rast gəlinir. 2019-cu ildə ölkədə 8819 nəfər xərçəngdən, 1346 nəfər diabetdən, 32471 nəfər ürək-damar, 1854 nəfər isə tənəffüs yollarının xroniki xəstəliklərindən vəfat etmişdir.








3.4.2 İİntihar səbəbindən ölüm səviyyəsi, əhalinin hər 100000 nəfərinə, cins üzrə bölgüdə

image-342-iintihar-sebebinden-olum-seviyyesi-ehalinin-her-100000-neferine-cins-uzre-bolgude
2010-2019-cu illərdə ölkədə intihar səbəbindən ölüm səviyyəsi 1,2 bənd azalaraq 3,3-dən 2,1-dək enmişdir. Bu dövr ərzində intihar səbəbindən ölüm səviyyəsi kişilər üzrə 1,8 bənd azalaraq 5,1-dən 3,3-dək, qadınlar üzrə isə 0,7 bənd azalaraq 1,6-dan 0,9-dək düşmüşdür. 2010-2019-cu illərdə intihar səbəbindən ölüm səviyyəsi şəhər və kənd yerlərində müvafiq olaraq 1,0 və 1,4 bənd azalaraq 2,1 təşkil etmişdir.


3.6.1 Yol-nəqliyyat hadisələri nəticəsində ölüm səviyyəsi, əhalinin hər 100000 nəfərinə, cins üzrə bölgüdə

image-361-yol-neqliyyat-hadiseleri-neticesinde-olum--seviyyesi-ehalinin-her-100000-neferine-cins-uzre-bolg
2010-2019-cu illərdə yol-nəqliyyat hadisələri nəticəsində ölüm səviyyəsi 2,1 bənd azalaraq əhalinin hər 100000 nəfərinə 10,4-dən 8,3-dək enmişdir. Bu illər ərzində göstərici kişilər üzrə 3,9 bənd azalaraq 16,8-dən 12,9-dək, qadınlar üzrə isə 0,3 bənd azalaraq 4,0-dan 3,7-dək enmişdir. 2010-2019-cu illər ərzində yol-nəqliyyat hadisələri nəticəsində ölən kişilərin sayı 107 nəfər azalaraq 744 nəfərdən 637 nəfərə enmiş, qadınların sayı isə 3 nəfər artaraq 181 nəfərdən 184 nəfərə qalxmışdır.
3.7.2 15-19 yaşda olan qadınlar arasında doğum səviyyəsi, bu yaş qrupunda olan hər 1000 qadına[1]

image-372-15-19-yasda-olan-qadinlar-arasinda-dogum-seviyyesi-bu-yas-qrupunda-olan-her-1000-qadina[1]
2010-cu illə müqayisədə 2019-cu ildə 15-19 yaşda olan qadınlar arasında doğum səviyyəsi 11,9 bənd azalaraq bu yaş qrupunda olan hər 1000 qadına 60,0-dan 48,1-dək düşmüşdür. Bu dövrdə 15-19 yaşda olan qadınlar arasında doğum səviyyəsi kənd yerləri üzrə 88,6-dan 66,9-dək, şəhərlərdə isə 38,2-dən 28,9-dək düşmüşdür. Nəticə etibarilə 15-19 yaşda olan qadınlar arasında doğum səviyyəsi kənd yerlərinə nisbətən şəhərlərdə daha az olmuşdur.


[1] BMT-nin qlobal göstəricilər sistemində bu göstərici “3.7.2 Yeniyetmələr (10-14 yaşda və 15-19 yaşda olan) arasında doğum səviyyəsi, həmin yaş qrupunda olan hər 1000 qadına” kimi müəyyən edilmişdir. Göstərici nəşrdə rəsmi statistika məlumatları əsasında milli kontekstdə verilmişdir.
3.a.1 15 və yuxarı yaşda olan şəxslər arasında tütündən istifadənin yayılma səviyyəsi, yaş qrupları üzrə bölgüdə

image-3a1-15-ve-yuxari-yasda-olan-sexsler-arasinda-tutunden-istifadenin-yayilma-seviyyesi-yas-qruplari-uzr
2010-2019-cu illər ərzində 15 və yuxarı yaşda olan şəxslər arasında tütündən istifadənin yayılma səviyyəsi 17,0 faizdən 15,2 faizədək azalmışdır.


3.c.1 Əhalinin hər 10000 nəfərinə düşən tibb işçilərinin sayı və onların bölüşdürülməsi

image-3c1-ehalinin-her-10000-neferine-dusen-tibb-ischilerinin-sayi-ve-onlarin-bolusdurulmesi
2010-2019-cu illər ərzində ölkədə əhalinin hər 10000 nəfərinə düşən tibb işçilərinin sayı 103,6-dan 87,9-dək azalmışdır. Bunlardan əhalinin hər 10000 nəfərinə düşən həkimlərin sayı 36,8-dən 32,0-dək, orta tibb işçilərinin sayı isə 66,8-dən 55,9-dək aşağı düşmüşdür. Tibb işçilərinin sayı 2010-cu ildəki 93170 nəfərdən 2019-cu ildə 87479 nəfərə qədər, o cümlədən həkimlərin sayı 33085 nəfərdən 31829 nəfərədək azalmışdır. 2019-cu ildə həkimlərin ixtisas üzrə bölgüsündə ən çox terapevtlər (7801 nəfər və ya həkimlərin ümumi sayının 24,5 faizi), ən az isə narkoloqlar (71 nəfər və ya həkimlərin ümumi sayının 0,22 faizi) qeydə alınmışdır. Orta tibb işçilərinin sayı da 2010-cu illə müqayisədə 4435 nəfər azalaraq 2019-cu ilin sonuna 55650 nəfər təşkil etmişdir. Bunların əksəriyyəti (38292 nəfər) tibb bacıları olmuşdur.